Hırsızlık eylemi, genellikle ahlaki veya yasal bir sorun olarak algılanır. Ancak bazen, kişinin hiçbir maddi çıkar gözetmeksizin, ihtiyacı olmadığı halde eşyaları çalma dürtüsüne engel olamaması durumu, bir hastalık olan kleptomani işaretidir. Bir dürtü kontrol bozukluğu olarak sınıflandırılan kleptomani, bireyin hayatını derinden etkileyebilecek psikolojik bir rahatsızlıktır. Genellikle ergenlik döneminde başlayan ve bazen ömür boyu sürebilen bu durum, tedavi edilmediğinde ciddi duygusal, yasal ve finansal sorunlara yol açabilir. Peki, kleptomani tam olarak nedir, belirtileri nelerdir ve en önemlisi nasıl tedavi edilir? İşte tüm soruların yanıtları…
KLEPTOMANİ (ÇALMA-HIRSIZLIK HASTALIĞI) NEDİR?
Kleptomani, psikolojik bir rahatsızlık olup, dürtü kontrol bozuklukları kategorisinde yer alır. Bu rahatsızlık, kişinin maddi değeri olmayan veya kişisel kullanım için gerekli olmayan nesneleri çalmaya yönelik güçlü bir dürtüye karşı koyamamasıyla tanımlanır. Kleptomanisi olan kişiler genellikle mağazalar ve süpermarketler gibi halka açık alanlarda plansız ve spontane hırsızlık eylemleri gerçekleştirirler. Çalınan eşyalar nadiren kullanılır; çoğu zaman ya başkasına verilir, gizlice yerine konur ya da çöpe atılır. Bu eylemler, genellikle bir anda ortaya çıkan ve kontrol edilmesi zor dürtülerden kaynaklanır.
KLEPTOMANİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kleptomani, belirli döngüsel belirtilerle kendini gösterir. Bu belirtiler kişinin hem iç dünyasında hem de davranışlarında belirgin değişikliklere yol açar:
Kontrol Edilemeyen Dürtüler: İhtiyaç duyulmayan eşyaları çalmaya yönelik karşı konulmaz, güçlü bir istek duyma ve bu isteği kontrol edememe.
Gerginlik ve Uyarılma Hissi: Çalma dürtüleri ortaya çıktığında hissedilen yoğun gerginlik, endişe veya aşırı uyarılma hali.
Eylem Sırasında Rahatlama: Hırsızlık eylemi sırasında veya hemen sonrasında hissedilen zevk, rahatlama veya tatmin duygusu.
Sonrasında Pişmanlık ve Suçluluk: Çalma eylemi tamamlandıktan sonra yoğun suçluluk, pişmanlık, kendinden nefret etme, utanma veya tutuklanma korkusu gibi olumsuz duygular yaşama.
Tekrarlayan Döngü: Bu dürtülerin tekrar etmesi ve kleptomani döngüsünün sürekli olarak devam etmesi.
“CİDDİ BİR AKIL SAĞLIĞI”
Uzman Psikolog Elif Kaya, “Kleptomani, yaygın inanışın aksine, basit bir ahlaki kusur veya hırsızlık eğilimi değil, ciddi bir akıl sağlığı bozukluğudur. Hastalar çalma eylemini bir ‘suç’ işlemek için değil, dürtüden kaynaklanan aşırı gerginliği azaltmak için gerçekleştirirler. Bu, tıpkı anksiyete veya depresyon gibi tedavi edilmesi gereken bir durumdur.” diyerek açıklamalarına şu sözlerle devam etti:
“Maalesef, yoğun utanç ve yargılanma korkusu nedeniyle hastalar uzun yıllar boyunca tedavi aramaktan kaçınır. Oysa özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) gibi yapılandırılmış psikoterapiler ve destekleyici ilaç tedavileriyle kleptomani oldukça başarılı bir şekilde yönetilebilir. Önemli olan, kişinin bu durumu bir hastalık olarak kabul etmesi ve vakit kaybetmeden bir psikiyatrist veya uzman psikologdan yardım almasıdır. Ailelerin ve çevrenin yargılayıcı olmak yerine destekleyici bir yaklaşım sergilemesi, tedavi sürecinin başarısı için kritik önem taşır.”
KLEPTOMANİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Kleptomani, tedavi edilmediği takdirde bireyin özel, iş ve sosyal hayatında ciddi duygusal, yasal ve finansal sorunlara yol açabilir. Utanç veya korku duyguları nedeniyle tedavi arayışı zor olsa da, profesyonel yardım almak hayati önem taşır. Kleptomaninin kendi kendine üstesinden gelmek oldukça zordur ve tedavi olmadan durum genellikle kronikleşir. Ancak bazı çalışmalar, çalma dürtüsünde yaşla birlikte bir azalma olabileceğini göstermektedir.
Kleptomani tedavisi genellikle psikoterapi ve/veya ilaç tedavisini içerir. Standart bir tedavi yöntemi bulunmamakla birlikte, araştırmalar devam etmektedir ve hastaya en uygun tedavi planını bulmak için farklı yaklaşımlar denemek gerekebilir.
İlaçlar: Kleptomani tedavisinde kullanılan spesifik, FDA onaylı bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak doktorlar, çalma dürtüsü ve ilişkili semptomları hafifletmek amacıyla bazı ilaçları reçete edebilirler:
Naltrekson: Bu opioid antagonisti, bağımlılık tedavisinde kullanılır ve çalmakla ilişkili dürtü ve zevkleri azaltmaya yardımcı olabilir.
Antidepresanlar: Özellikle seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) adı verilen antidepresanlar, kleptomani tedavisinde tercih edilebilir.
Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi (BDT), kleptomani tedavisinde en sık kullanılan psikoterapi türüdür. BDT, kişinin sağlıksız ve olumsuz inançlarını ve davranışlarını tanımlamasına, ardından bunları daha sağlıklı ve olumlu olanlarla değiştirmesine yardımcı olur. Bu terapi, dürtülere karşı koyma becerilerini geliştirmeyi ve tetikleyici faktörleri yönetmeyi hedefler.
Kleptomani, bireyin kontrolü dışında gelişen bir rahatsızlıktır ve doğru tedaviyle yönetilebilir. Eğer sizde veya çevrenizdeki birinde kleptomani belirtileri olduğunu düşünüyorsanız, vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmak, hem yasal riskleri azaltmak hem de yaşam kalitesini artırmak adına kritik öneme sahiptir.
