Yapay zekâ teknolojilerinin telif haklarına uyumu konusunda Avrupa’dan çığır açıcı bir karar geldi. Almanya’nın Münih Bölge Mahkemesi, yapay zekâ devi OpenAI’ın geliştirdiği popüler sohbet robotu ChatGPT’nin, dil modellerini eğitirken şarkı sözlerini izinsiz kullandığı gerekçesiyle telif haklarını ihlal ettiğine karar verdi. Karar, müzik endüstrisinin haklarını yöneten Almanya’nın en büyük müzik hakları topluluğu GEMA’nın, OpenAI aleyhine Kasım 2024’te açtığı davanın sonucunda çıktı. Dava, yapay zekânın yaratıcı eserleri ‘kazıması’ ve kullanması konusunda Avrupa’daki ilk önemli hukuki testlerden biri olarak görülüyordu.
İZİNSİZ EĞİTİM İÇİN TAZMİNAT ÖDEYECEKLER
Mahkeme, ChatGPT’nin dil becerilerini geliştirmek için son on yılların en bilinen dokuz Alman hit şarkısının sözlerini kullandığına odaklandı. Bu şarkılar arasında Herbert Grönemeyer’in ‘Männer’ ve Helene Fischer’in ‘Atemlos Durch die Nacht’ gibi eserler yer alıyordu. Yargıç, OpenAI’ın telif hakkıyla korunan materyalleri izinsiz kullandığı gerekçesiyle miktarı açıklanmayan bir tazminat ödemesine hükmetti. OpenAI, savunmasında, dil öğrenme modellerinin belirli şarkıları kopyalamak yerine tüm veri kümelerini absorbe ettiğini ve çıktının kullanıcıların komutlarıyla üretildiğini, bu nedenle hukuki sorumluluğun kullanıcılarda olması gerektiğini öne sürmüştü. Ancak mahkeme bu argümanı reddetti.
‘İNTERNET KENDİNE HİZMET MAĞAZASI DEĞİL’
GEMA, “Avrupa’daki ilk dönüm noktası yapay zekâ kararı” olarak değerlendirdiği kararın diğer yaratıcı eser türleri için de emsal teşkil edebileceğini belirtti. GEMA İcra Kurulu Başkanı Tobias Holzmüller, kararla ilgili yaptığı açıklamada, “İnternetin bir kendine hizmet mağazası olmadığını ve insan yaratıcılığının ücretsiz şablonlar olmadığını kanıtladık. Bugün, yazarların haklarını koruyan bir emsal oluşturduk: ChatGPT gibi yapay zekâ araçlarının operatörleri bile telif hakkı yasalarına uymak zorundadır” dedi. OpenAI yetkilileri ise, mahkeme kararına itiraz etmeyi düşündüğünü belirterek, “Karara katılmıyoruz ve atacağımız adımları değerlendiriyoruz. Karar, sınırlı sayıda şarkı sözü için verilmiş olup, teknolojimizi her gün kullanan milyonlarca insanı, işletmeyi ve geliştiriciyi etkilememektedir” açıklamasını yaptı. Berlin merkezli bir hukuk firması ise bu kararın “yaratıcı çalışmaların korunması için önemli bir emsal teşkil ettiğini ve küresel teknoloji endüstrisine net bir sinyal gönderdiğini” belirterek, Almanya’nın ötesinde de büyük bir etki yaratmasının beklendiğini vurguladı. ABD’de de benzer davalarla karşı karşıya olan OpenAI’ın bu karara karşı temyize gitme hakkı bulunuyor.
TÜRK HUKUKUNDA HENÜZ GRİ ALAN
Almanya’dan gelen bu emsal karar, Türkiye’deki Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında da hararetli tartışmalara yol açması bekleniyor. Türk Hukuku’nda yapay zekânın telif hakkıyla korunan eserleri (şarkı sözü, makale, görsel) izinsiz kullanarak eğitilmesi (veri kazıma yani data scraping) konusunda henüz açık bir yasal düzenleme veya içtihat bulunmuyor. Mevcut telif hukuku sistemi, eserin yaratıcısının insan olmasını temel şart olarak görüyor. Yapay zekâ tarafından üretilen eserlerin korunması dahi, arkasındaki insan katkısıyla ilişkilendiriliyor. Yapay zekâ modelini eğitmek için kullanılan telifli verilerin durumu ise şimdilik büyük bir gri alan. Ancak, TBMM Yapay Zekâ Araştırma Komisyonu’nun kurulmasıyla ve yapay zekâ etiği ile telif haklarını kapsayan Kanun Teklifi girişimleriyle yasal altyapının oluşturulması süreci başlamış durumda. Almanya’nın bu kararı ise, Avrupa Birliği’nin Yapay Zekâ Yasası (AI Act) ve diğer AB direktifleri ışığında verildi. Türk mahkemeleri ve yasama organları, henüz bir düzenleme olmamasına rağmen, bu kararı bir hukuki emsal olarak değerlendirebilir. Karar, yapay zekâ geliştiricilerinin telifli materyalleri ticari amaçla kullanmasının ücretsiz olamayacağını netleştirdi. Bu, Türkiye’de de müzik, edebiyat ve gazetecilik alanındaki eser sahiplerinin, yapay zekâ şirketlerinden lisans ücreti veya telif hakkı talep etme süreçlerini hızlandırabilir. Kararın, AI geliştiricileri üzerinde, eğitim veri setlerinde hangi telifli materyalleri kullandıklarını açıklama zorunluluğu getirilmesi yönünde de yasal baskı yaratması bekleniyor.
